Slovenia, một quốc gia nhỏ bé ở Trung Âu, có hệ thống y tế tương đối tốt và mọi công dân đều có thể tiếp cận dễ dàng. Thế nhưng, bên trong một hệ thống vốn đầy tính phân cấp, thường xuyên phải đối mặt với cường độ và áp lực khổng lồ, lại tồn tại một nhu cầu to lớn: tái nhân bản hóa các cấu trúc và quy trình. Cốt lõi của vấn đề là nhu cầu được chia sẻ, được lắng nghe và được sẻ chia gánh nặng.

Cấu trúc phân cấp truyền thống, công việc đầy căng thẳng và đòi hỏi khắt khe, sự dồn nén và truyền tải những áp lực từ cấp trên xuống dưới, áp lực thời gian khủng khiếp, các “ốc đảo” tách biệt giữa các chuyên ngành cùng với nhu cầu hợp tác xuyên tầng nấc và lĩnh vực - đó là những thách thức then chốt mà nhân viên y tế ngày nay phải đối diện. Để có thể làm việc hiệu quả, họ cần hiện diện trọn vẹn cả thân và tâm cho bệnh nhân, cho đồng nghiệp, và cho toàn bộ hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Khi tôi được mời tổ chức một buổi “training về giao tiếp” cho những người làm trong ngành y, phản ứng đầu tiên của tôi là muốn họ trải nghiệm vòng tròn. Sáng kiến này đến từ Khoa Y tế thuộc Đại học Ljubljana, nằm trong chương trình học tập suốt đời và nâng cao năng lực cho đội ngũ y tế ở mọi chuyên ngành trên toàn quốc. Thật bất ngờ, workshop này lại trở thành một trong những chương trình “hút” người tham gia nhất của khoa trong năm đó, với 7 buổi workshop nửa ngày được đăng ký kín chỗ trong thời gian kỷ lục.

Trung bình mỗi buổi có khoảng 16 người tham dự, và tổng cộng đã có hơn 100 nhân viên y tế trải nghiệm mô hình Vòng tròn. Thành phần rất đa dạng: y tá từ nhiều môi trường làm việc khác nhau (bệnh viện trung ương, trung tâm y tế cộng đồng, viện dưỡng lão, khoa nhi, phòng khám tâm thần, trung tâm chấn thương tâm lý), nữ hộ sinh, chuyên viên trị liệu nghề nghiệp, và thậm chí cả một vài bác sĩ. Phần lớn đến từ những môi trường làm việc có nhịp độ cao, thường xuyên phải tương tác sâu sát với bệnh nhân hoặc làm việc trong các nhóm đa ngành. Đa số người tham dự là phụ nữ, phản ánh thực tế lực lượng lao động trong ngành chăm sóc sức khỏe chủ yếu là nữ giới.

Để thay đổi văn hóa giao tiếp trong ngành y, cần có những cải cách lớn và mang tính hệ thống. Trong một cơ cấu vốn rất phân tầng, nơi những khó khăn về mặt tâm lý thường bị kìm nén và ít được nói ra, vòng tròn có thể giúp hệ thống trở nên nhân văn hơn cho cả nhân viên lẫn bệnh nhân. Một trong những nhận thức sáng rõ nhất mà người tham gia workshop rút ra được chính là: hoàn toàn có thể giao tiếp theo những cách giàu sức sống và có tính kết nối hơn.

Khi ngồi trong vòng tròn, họ cảm nhận đây là một không gian an toàn, nơi họ có thể chia sẻ sâu về những gánh nặng cá nhân gắn liền với công việc. Họ trân trọng cộng đồng mà mình tìm thấy trong vòng tròn, soi chiếu và nâng đỡ nhau qua những cuộc trò chuyện. Không ít lần, họ bật khóc khi trái tim như được mở tung - bởi đây là lần đầu tiên họ thực sự cảm thấy được lắng nghe bởi chính đồng nghiệp của mình.

Thiết kế workshop

Lấy cảm hứng từ Phương pháp Vòng tròn The Circle Way, cấu trúc tổng thể của workshop được xây dựng theo ba tầng: đối thoại trong cả nhóm lớn, đối thoại theo cặp, và đối thoại với chính bản thân. Người tham dự được trải nghiệm ba nguyên tắc cốt lõi của The Circle Way: vai trò lãnh đạo luân phiên, chia sẻ trách nhiệm, và nương tựa vào tính toàn vẹn của vòng tròn. Đồng thời, họ cũng được trải nghiệm ba thực hành: nói với chủ đích, lắng nghe bằng sự chú tâm và tin tưởng vào sự khởi sinh của trí tuệ tập thể.

Đối thoại trong nhóm lớn

Với vai trò là người điều phối, tôi “kích hoạt” trung tâm vòng tròn bằng cách đặt vào đó tờ giấy ghi ý định của buổi workshop, những nguyên tắc giao tiếp, một vài đồ vật để làm vật nói, giấy ghi chú và bút. Sau khi giới thiệu về trung tâm, chúng tôi bắt đầu với một vòng check-in với câu hỏi: “Điều gì đã gọi tôi đến với sự kiện này?”

Tiếp đó là một phần chia sẻ ngắn gọn, dựa trên kinh nghiệm của tôi khi làm việc với nhiều nhóm trong vai trò điều phối vòng trò. Tôi nhấn mạnh những nguyên tắc cốt lõi giúp tương tác nhóm hiệu quả: Có ý định và lời mời rõ ràng cho buổi gặp, mục tiêu minh bạch, quy trình và khung thời gian rõ ràng, nguyên tắc để tạo ra không gian giao tiếp an toàn, các thành tố nền tảng của vòng tròn – tầm quan trọng của sự chậm rãi, sức mạnh của vật nói, ghi chép công khai v.v.

Tôi cũng chia sẻ rằng không nhất thiết nhóm phải ngồi thành vòng tròn trong mọi cuộc họp; điều quan trọng hơn là mọi người đều giữ được tinh thần vòng tròn trong tâm trí hướng tới sự cộng tác chân thành. Sau đó, tôi mời mọi người chia sẻ về những khoảnh khắc đáng nhớ nhất trong đối thoại và hợp tác nhóm, sử dụng vật nói để đánh dấu sự lắng nghe và chia sẻ có chủ đích.

Đối thoại theo cặp

Trong phần thứ hai của workshop, tôi mời mọi người ngồi thành từng đôi để thực hành lắng nghe sâu và hiện diện cho nhau. Tôi đặt ra những câu hỏi gợi mở: “Điều gì sẽ khiến công việc của tôi/chúng ta thực sự có ý nghĩa? Trải nghiệm hợp tác mà tôi khao khát trong nhóm của mình là gì? Tôi cảm thấy trăn trở về điều gì khi phải hợp tác trong nhóm của tôi/chúng ta?” Sau đó, cả nhóm lại quay về vòng tròn lớn và cùng chia sẻ những nhận thức sâu sắc nhất mà họ vừa chạm tới.

Đối thoại với chính mình

Trong phần thứ ba của workshop, tôi hướng dẫn một bài thiền ngắn, tập trung vào sự hiện diện của cơ thể để mỗi người có thể cảm nhận rõ không gian cá nhân của mình. Sau đó, họ được mời chia sẻ trong vòng tròn với những câu hỏi gợi mở: “Trong cuộc sống của tôi, đâu là nơi tôi có thể buông bỏ căng thẳng? Ở đâu tôi vẫn cứ khư khư bám vào căng thẳng, và vì sao? Những căng thẳng ấy đang bảo vệ tôi trước điều gì? Giới hạn của tôi nằm ở đâu?” Workshop khép lại bằng vòng tròn check-out với câu hỏi: “Điều quý giá nhất mà tôi mang theo sau buổi hôm nay là gì, và tôi biết ơn điều gì?”

Suy ngẫm

Mặc dù trước đây chưa từng biết đến hình thức workshop như thế này, cũng chưa từng ngồi trong vòng tròn, nhưng tất cả người tham gia đều cảm thấy thoải mái khi làm theo những hướng dẫn và cấu trúc của The Circle Way. Điều này khiến tôi rất ấn tượng. Với tôi, đây là một dấu hiệu cho thấy những người đại diện cho “hệ thống y tế” thực sự ý thức được rằng sức mạnh của sự kết nối có thể xây dựng, hoặc làm sụp đổ cả một hệ thống. Tuy vậy, các cấu trúc và quy trình mang tính phi nhân bản vốn đã ăn sâu trong hệ thống lại không cho phép những kết nối giữa người với người được ghi nhận, công nhận và nuôi dưỡng.

Thông thường, nhân viên y tế - vốn khác nhau về tuổi tác, kinh nghiệm, trình độ, vị trí nghề nghiệp và địa vị - thường làm việc tách biệt, trong lòng chất chứa nhiều nỗi sợ, định kiến và giả định chưa được kiểm chứng về nhau. Điều mà tôi nhìn thấy, và cũng là điều mà các học viên workshop đã trải nghiệm, chính là: khi ngồi trong vòng tròn, họ tự nhiên tìm được sự đồng điệu, gặp gỡ nhau với tư cách là con người, bất chấp mọi khoảng cách theo chiều dọc hay chiều ngang trong hệ thống.

-----------

Nguồn bài viết: Natalija Vrhunc, The Circle Way in practice in medical teams, Blog The Circle Way

Dịch: Tròn Lành Việt Nam

Nguồn ảnh: Freepik

‍