circle
Kiến thức

5 tips về nghệ thuật đặt câu hỏi

Diệu Linh
September 9, 2023
3 phút

Cộng đồng host (người điều phối) chúng ta hay kháo nhau rằng: Nếu chỉ có thể mang một công cụ vào điều phối nhóm, thì đó sẽ là gì? Một câu hỏi hay!” 

Đặt một câu hỏi hay cho vòng tròn là một kỹ năng quan trọng. Chúng ta cần những câu hỏi có ý nghĩa đối với những người tham gia và với mục đích mà họ ở đây.

Những câu hỏi góp phần khơi dậy trí tò mò, làm nổi bật góc nhìn đa chiều và mở ra những khả năng mới. Nếu có được những câu hỏi hay, khi kết thúc cuộc trò chuyện, chúng ta sẽ biết và hiểu nhiều hơn so với khi bắt đầu.

Chúng ta cần các câu hỏi được hỏi với sự tò mò thực sự. Không phải những câu hỏi mà chúng ta đã biết câu trả lời. Điều này bao gồm cả cách ta đặt câu hỏi - như một lời mời thực sự - cũng như mong muốn học hỏi lẫn nhau. Mục đích của một câu hỏi hay là để cả nhóm cùng nhau tạo nên những gì tự mình không thể làm nổi.

5 nguyên tắc giúp ta đặt câu hỏi có sức mạnh:

1. Bắt đầu với câu chuyện, chứ không phải quan điểm

“Chia sẻ một khoảnh khắc mà bạn thấy tự hào về cộng đồng này. Chuyện gì đã xảy ra?" hoặc "Một lần bạn trải nghiệm cảm giác kết nối?". Những câu hỏi này mang lại cảm giác rất khác so với câu hỏi "Bạn nghĩ gì về cộng đồng này?

2. Chuyển từ định hướng “đúng/sai” sang “học hỏi cùng nhau”

Thay vì "Bạn có thích cách mọi thứ đang diễn ra không?" chúng ta có thể hỏi "Điều gì là quan trọng đối với bạn trong cách mọi thứ đang diễn ra?" Hoặc, xa hơn nữa là “Bạn đang để ý thấy gì về những điều đang xảy ra ở đây?” Chúng ta thậm chí có thể tiến thêm một cấp độ nữa với câu hỏi “Bạn nhận thấy điều gì về những điều bạn đang nhận thấy?” Không có câu trả lời đúng hay sai cho những câu hỏi này, nhưng chúng mời gọi rất nhiều điều để tìm hiểu về những gì đang diễn ra đối với mọi người trong trải nghiệm độc đáo của họ, từ đó giúp chúng ta cùng nhau trở nên thông thái hơn.

3. Đặt một câu hỏi đơn giản

Một câu hỏi ngắn gọn và đơn giản sẽ giúp mọi người bước vào thảo luận dễ dàng hơn một câu hỏi dài khiến họ bị lạc trong một rừng chữ. Khi bạn đặt một câu hỏi, hãy thêm một số ngữ cảnh đi kèm, nhưng đồng thời xem xét về câu hỏi cốt lõi mà mọi người sẽ trả lời và khiến cho nó đơn giản. Xem xem ngôn ngữ bạn sử dụng có dễ tiếp cận với người nghe không - đừng sử dụng từ ngữ quá văn hoa và bóng bẩy!

4. Hãy nghĩ về tính hành trình của các câu hỏi

Sẽ rất hữu ích nếu các cuộc đối thoại trong vòng tròn có điểm bắt đầu, ở giữa và kết thúc. Các câu hỏi mà chúng ta thiết kế có thể giúp ta thực hiện hành trình đó theo  trình tự. Thường thì điều này có nghĩa là không lập tức lao ngay vào giải pháp mà bắt đầu bằng cơ hội được học hỏi lẫn nhau, sau đó chiêm nghiệm những điểm quan trọng về những gì chúng ta đang học, và điều chúng ta muốn làm với những gì đã học. Điều này tuân theo trình tự duyên dáng của What? - So what? - Now what? (Điều gì? - Như vậy thì sao? - Bây giờ thế nào?)

Quay trở lại câu hỏi được chia sẻ ở phần đầu: “Một lần bạn trải nghiệm cảm giác kết nối?”. Đây có thể là một câu hỏi tốt để khởi đầu. Câu hỏi tiếp theo trong hành trình có thể là “Bạn hy vọng có được sự kết nối nào ở đây trong cộng đồng này?” Và sau đó, câu hỏi cuối cùng có thể là "Bạn được truyền cảm hứng để thử nghiệm điều gì nhằm tạo kết nối?"

5. Đeo lăng kính của sự công bằng

Hãy coi chừng các định kiến và phân biệt, ví dụ như chủ nghĩa duy khả năng, phân biệt giới tính, phân biệt chủng tộc, giàu nghèo, v.v. có thể xuất hiện trong các câu trả lời. Blog Fakequity chia sẻ một kinh nghiệm quan trọng:

“Một đồng nghiệp nói với tôi rằng cô ấy đã tham dự một cuộc họp mà câu hỏi check-in là về kế hoạch cuối tuần và hầu hết mọi người ở đó đều đề cập đến việc đi trượt tuyết hoặc thực hiện một chuyến du lịch nào đó. Một người trong cuộc họp đã nhận ra những đặc quyền trong nhóm mà họ thậm chí không để ý cho đến thời điểm đó. Trong một chương trình tập huấn do tôi điều phối, tôi đã chủ đích sử dụng câu hỏi check-in gợi mở cho người tham gia chiêm nghiệm về sự liên quan đến các mối quan hệ và công lý. Một người tham gia nói rằng cô ấy thích câu hỏi đó hơn các câu hỏi check-in thông thường vì nó có thể khiến mọi người trong nhóm suy ngẫm sâu sắc. Câu chuyện này khiến tôi nghĩ về việc mở các câu hỏi theo cách khác thường. Một câu hỏi mở đầu mang tính chiêm nghiệm sâu có thể làm được nhiều điều hơn là chỉ chia sẻ một cách hời hợt.”

“Tôi cố gắng chuyển từ những câu hỏi về những gì mọi người đang làm sang những gì mà mọi người cảm nhận và hành động. Các câu hỏi về những gì mọi người làm, chẳng hạn như "bạn sẽ làm gì vào cuối tuần này?" hoặc "nơi cuối cùng bạn đến thăm là ở đâu?" không giúp mời gọi mọi người chiêm nghiệm. Các câu hỏi này đồng thời cũng có thể phơi bày và cường hóa sự phân chia giai tầng xã hội (như đã đề cập trước đó) từ đó đi ngược lại giá trị quan trọng của việc tạo dựng các mối quan hệ.”

Tóm tắt: 

Để ý đến các nguyên tắc sau khi đặt câu hỏi trong vòng tròn:

- Câu hỏi đang phân tách sự đúng/sai thay vì mở ra nhiều góc nhìn đa dạng? 

- Câu hỏi đã đủ đơn giản và ngắn gọn chưa? 

- Các câu hỏi có đang tạo nên một hành trình? 

- Các câu hỏi có đang cường hóa một định kiến hay phân biệt trong các mối quan hệ trong nhóm không?

Về tác giả: Christina Baldwin - đồng sáng lập The Circle Way

Dịch & hiệu đính: Tròn Lành Việt Nam

circle

Nhận bản tin hàng tháng và các tài nguyên hữu ích từ Tròn Lành