Trong lớp học Múa và chuyển động chú tâm gần đây, mình được quan sát và chứng kiến nhiều hơn bước chuyển mình của nhiều bạn, đặc biệt là về gần cuối khoá. Mình để ý thấy những người buổi đầu rất rụt rè, chuyển động khô cứng, đơn giản, tập trung vào phần tay, nửa thân trên... Và đến buổi gần cuối thì hoàn toàn khác: thả lỏng, mềm mại, linh hoạt, đa dạng, sử dụng nhiều hơn các phần trên cơ thể, các hướng và không gian chuyển động. Chưa kể, vẻ mặt của tất cả mọi người ngày một giãn nở ra, tươi hơn, giàu sức sống.
Điều thú vị là, mình không phải một giáo viên dạy múa. Mình không được đào tạo chuyên nghiệp về bất cứ loại hình múa nào và mình không hề dạy một bài múa nào thay thậm chí một điệu múa nào hoàn chỉnh. (Dù các cô mà mình học cùng thì đều là các nhà trị liệu múa/chuyển động được học múa bài bản hoặc là giáo viên múa chuyên nghiệp) Mình đã khá lo lắng liệu hạn chế đó của mình có khiến cho mọi người gặp khó khăn trong việc mở rộng chuyển động, vì phần lớn các hướng dẫn của mình là múa từ bên trong. Vấn đề của việc đi từ bên trong ra là có những hạt giống chưa từng nảy nở thì làm sao bạn biết được mặt mũi nó ra sao để mà mời gọi.
Trong lớp lần này mình sử dụng nhiều hơn những công cụ về thấu cảm thông qua chuyển động. Nhắc nhở và gợi ý mọi người nhiều hơn về việc "thấy mình trong những chuyến động của người khác", bắt chước, làm theo những chuyển động khác lạ với mình. Đó chính là cách mình dùng để NTG nhìn thấy những hạt giống chưa biểu hiện của mình, và gọi mời nó ra bên ngoài.
Nếu như bể kiến thức và kỹ năng ngoài kia quá rộng lớn, đôi khi bạn sẽ bị ngợp vì cái gì cũng thấy hay, cũng muốn học viên biết. Mình thật sự khuyên mọi người cần thu hẹp mục tiêu lại để đi sâu hơn. Giống như mình trong khoá 1 đặt mục tiêu chính là quan sát cách mình truyền tải kiến thức, phương pháp và chỉ dẫn có tới được với mọi người. Còn lần này, mình chọn quan sát cả quá trình học hỏi lẫn nhau giữa những người tham gia trong lớp dựa trên những hướng dẫn và nền tảng chung.
Việc học qua những trải nghiệm của nhau chứ ko chỉ từ giảng viên, người hướng dẫn chính là tinh thần học hỏi theo phương pháp vòng tròn, nơi mọi thành viên đều đóng góp vào trí tuệ tập thể và lợi lạc chung của cả nhóm. Trong vòng tròn, mọi người lắng nghe những chia sẻ của nhau, và dạy nhau về những bài học của chính mình. Mỗi câu chuyện gợi ra một mảnh ghép của mình mà bình thường nhìn từ trong ra thì mình không biết là mình thiếu. Càng va chạm với nhiều mảnh ghép khác nhau, ta càng mở rộng giới hạn của chính mình, làm phong phú thêm thế giới quan và chạm sâu hơn, trọn vẹn hơn với mình và mọi người. Khi chạm đến những câu chuyện ý nghĩa, vòng tròn lại là nơi nâng niu, chăm sóc cho những cảm xúc khó vốn bị kìm nén, nay được phép biểu lộ.
Sau cùng, những bài học kiến thức luôn là thứ được lưu giữ ít nhất.
Thứ sâu đậm và đáng nhớ nhất trong tim mọi người chính là cảm giác thuộc về khi ngồi lắng nghe trong vòng tròn, cảm giác hạnh phúc và tự do khi được chuyển động mà không cần lo nghĩ. Kiến thức cũng theo đó mà đi vào cơ thể, khi nào cần lại mới "đi ra" bằng lời nói, bằng hành động, bằng ngôn ngữ cơ thể... mà không có một mẫu câu hay công thức nào cố định cả.
---------
Một lớp học trọn vẹn là lớp học có thể kết hợp hiệu quả giữa: Kiến thức, Trải nghiệm, và Chia sẻ trong vòng tròn.
Kiến thức là đương nhiên vì một lớp học, đào tạo, tập huấn luôn có mục tiêu người học nhận được một số thông tin, mô hình, phương pháp luận nào đó, làm được một số kĩ thuật nào đó.
Nhưng để người học thực sự ngấm và nhớ được những bài học ấy mà không phải là học thuộc lòng hay nhồi nhét kiến thức, người giảng viên cần đến kĩ năng tạo bối cảnh cho người tham gia trải nghiệm phần kiến thức đó. Nó hơn cả giờ thực hành ngày xưa, là đến một thời gian nhất định thì học sinh mới được hướng dẫn thực hành. Phần trải nghiệm này cần xuyên suốt quá trình học, thậm chí trong cả phần truyền đạt kiến thức.
Để tạo bối cảnh cho sự thực hành, trải nghiệm, người giảng viên cần biết:
- Người tham gia đã biết những gì về nội dung này? Kĩ năng sử dụng, thực hành của họ đến đâu?
- Mục tiêu nào là phù hợp với người tham gia, cả về mong muốn của họ lẫn khả năng có thể làm được, trong giới hạn thời gian và không gian ở đây?
- Người tham gia cần những kiến thức gì và chỉ dẫn gì để có thể làm được, thực hành được điều này? Mức độ chi tiết của hướng dẫn tới đâu?
- Người tham gia cần theo dõi, quan sát điều gì trong quá trình thực hành?
Trong phần này người điều phối/giảng viên cũng có thể sử dụng vòng tròn để thu thập thông tin, kinh nghiệm, góc nhìn, hiểu biết của người tham gia để phát triển hoạt động phù hợp. Tuy nhiên vì thế, mà chương trình sẽ không thể có lịch trình cố định 100% như các khoá học chỉ truyền đạt kiến thức thông thường. Luôn luôn có tỉ lệ linh hoạt thay đổi cái này, thêm cái nọ, bỏ cái kia... Vì thế mà bạn phải học cách đón nhận sự thay đổi rất sống động này.
Và phần thứ 3 góp phần làm nên những trải nghiệm chuyển hoá chính là sự chia sẻ chiêm nghiệm, bài học từ chính người học.
Có thêm phần này, một khoá học, workshop, sự kiện càng linh hoạt, sống động và dễ thay đổi hơn nữa. Vì bạn sẽ liên tục cần lắng nghe cảm nhận của người tham gia sau mỗi hoạt động hoặc sau một khoảng thời gian và lại tiếp tục điều chỉnh, lựa chọn kiến thức tiếp theo phù hợp với họ.
Bước thứ 3 này chính là phần biến kiến thức, kinh nghiệm của người điều phối, giảng viên trở thành của người học. Những cảm xúc, cảm giác mà chúng ta nhớ được phần nhiều được khắc ghi vào trong cơ thể khi ta có cơ hội nói ra. Đó là lý do có câu hỏi: "Chúng ta dạy tốt nhất những điều mình cần phải học".
Bằng việc chia sẻ, chính người tham gia được mở khoá một cánh cửa, bước ra ngoài một giới hạn của bản thân, mang được một hạt giống thẳm sâu chưa từng được nhìn thấy ra ngoài ánh sáng, và đó là khoảnh khắc chữa lành, hoặc khoảnh khắc chuyển hoá và lớn dậy.
Và để giữ được không gian cho sự chuyển hóa càng sâu sắc, thì chính bạn, người host, người giáo viên càng phải quen thuộc với những điều không biết, với sự "stretching" - giãn nở của bản thân để khám phá những vùng mới mẻ, và càng phải hiện diện, vững chãi trong không gian chứng kiến những điều ấy.
Trong một khoá học, một workshop có thể sẽ có những tỉ lệ pha trộn khác nhau giữa 3 phần này: Kiến thức, Trải nghiệm, và Chia sẻ trong vòng tròn. Tỉ lệ Kiến thức càng nhiều, lớp học càng chặt chẽ và không có nhiều biến động. Càng nhiều 2 phần sau, không gian càng linh động cho những thay đổi.
Là một người điều phối, hãy tự hỏi bản thân: mình sẵn sàng cho một không gian stretching đến đâu để nâng đỡ sự học hỏi và phát triển của những người tham gia?