Bản đồ hệ thống 4 chiều - 4D System Mapping

Social Presencing Theater - Nhà hát cảm nhận xã hội là gì?

​ Social Presencing Theater (SPT) là một phương pháp chuyển hóa xã hội dựa trên nghệ thuật và thân nghiệm (embodied social arts-based change methodology), được phát triển dưới sự dẫn dắt của Arawana Hayashi, nhằm làm hiện rõ thực tại hiện tại và khám phá những khả năng tương lai đang khởi sinh. SPT giúp hé lộ trí tuệ tiềm ẩn trong mọi hệ thống xã hội và hỗ trợ sự chuyển động hướng tới những tương lai lành mạnh hơn.

​SPT có thể mang lại những hiểu biết sâu sắc cho cá nhân, nhóm, tổ chức và cả các hệ thống xã hội lớn hơn. Đây là một trong những phương pháp quan trọng và hiệu quả nhất do Presencing Institute phát triển. Trong suốt hơn 15 năm qua, các thực hành của SPT đã được ứng dụng trong lĩnh vực kinh doanh, chính phủ và xã hội dân sự tại châu Âu, Mỹ Latinh, châu Á và Hoa Kỳ.

​Đây không phải là "kịch nghệ" theo nghĩa thông thường, mà là việc sử dụng những tư thế cơ thể đơn giản, chuyển động và cách sắp đặt không gian để làm tan rã các khái niệm hạn chế, giao tiếp trực tiếp, tiếp cận trực giác và làm hiện rõ cả thực tại đang diễn ra, và cả những điểm đòn bẩy sâu sắc hơn – thường là vô hình – cho sự chuyển hóa lớn lao.

Tổng quan

Trong Social Presencing Theater, từ “theater” (sân khấu/kịch) được dùng theo nghĩa gốc của nó – một nơi mà điều gì đó có ý nghĩa trở nên hiển lộ, hoặc nơi một cộng đồng người có thể nhìn thấy một trải nghiệm chung. 4D Mapping làm hiển lộ thực tại hiện tại trong một hệ thống xã hội, như hệ thống giáo dục, y tế hoặc chính quyền.

Nghe TS. Otto Scharmer chia sẻ về Social Presencing Theater qua video dưới đây

Mục đích

Hãy sử dụng 4D Mapping với các nhóm muốn có được những hiểu biết mới về hệ thống của chính họ, và với những khách hàng có một trường hợp muốn khám phá bằng phương pháp này.

Nguyên tắc

• 4D Mapping khám phá cách mà khát vọng cao nhất trong một hệ thống có thể xuất hiện. Chúng tôi giả định rằng có một dạng trí tuệ ngầm ẩn – bất chấp các giá trị hoặc mục tiêu đa dạng của các bên liên quan trong hệ thống – có thể nổi lên và trở nên hiển lộ khi chúng ta chuyển từ Tượng số 1 sang số 2.
  
  
• Người tham gia áp dụng chánh niệm về cơ thể và nhận thức về không gian xung quanh. 4D Mapping không phải là việc diễn lại các ý tưởng định sẵn hoặc các khái niệm chúng ta có về một hệ thống.
  
  
• 4D Mapping là về việc làm hiện rõ và nhận biết những chuyển đổi nào trong hệ thống có thể là đáng kể khi đi từ thực tại hiện tại đến một thực tại tương lai đang hình thành.
  
  
• Chuyển động được dựa trên điều thực sự đang nổi lên, không dựa trên sự thao túng hay những gì chúng ta nghĩ rằng nó nên là.

Quy trình

Chuẩn bị

Vai trò và không gian

• Có hai loại vai trò cơ bản trong 4D Mapping: người nhập vai (players) và người giữ không gian (space-holders). Ngoài ra còn có một người điều phối (facilitator) và một người ghi chép (scribe) – người sẽ ghi lại các câu người nhập vai phát ra từ hình thể của họ.
  
  
• Nếu bạn thực hành 4D Mapping trực tiếp, những người giữ không gian thường ngồi trong vòng tròn, còn người nhập vai hóa thân vào các vai ở trung tâm vòng tròn. Nếu nơi bạn sống yêu cầu giãn cách xã hội, hãy cân nhắc thực hành thông qua cuộc gọi video.
  
  
• Thông thường có 10–12 người nhập vai, và những người còn lại ngồi nguyên trong vòng tròn (khi chuyển động từ Tượng 1 sang 2 bắt đầu, người giữ không gian có thể di chuyển quanh chu vi vòng tròn).
  

• 4D Mapping là một sự kiện được đồng kiến tạo, phụ thuộc vào chất lượng sự chú ý của tất cả mọi người; do đó cả hai vai trò đều quan trọng như nhau.
  
  
• Các vai trong hệ thống nên được xác định trước. Dù bạn làm việc với một nhóm muốn hiểu thêm về hệ thống của họ, hay với một khách hàng, hãy cùng xác định vai trò với họ trước khi bắt đầu.
  
  
• Quan trọng: Luôn bao gồm các vai đại diện cho 3 sự chia rẽ:
  
  
  • Trái đất/Môi trường (ecological divide)
    
    
  • Nhóm/người bị gạt ra ngoài (social divide)
    
    
  • Tiềm năng tương lai cao nhất của hệ thống (spiritual divide)
    
    
• Viết tên từng vai lên tấm thẻ và dùng băng dính dán phía sau để giúp mọi người nhớ vai – hoặc nếu dùng phần mềm gọi video, hãy yêu cầu người tham gia đổi tên hiển thị để bao gồm vai trò của họ. Nên cụ thể hóa vai trò. Xem ví dụ trong video u.lab 4D Mapping Phần 3.
  
  
• Quyết định thứ tự gọi các vai. Chúng tôi thấy hữu ích khi bắt đầu với những vai có quyền lực hơn trong hệ thống.
  
  

Trình tự thực hiện

Trên đây là video hướng dẫn bằng tiếng anh, bạn có thể tham khảo để hiểu rõ hơn quy trình này

Co-Initiating (Đồng khởi sự)

1. Nếu làm việc với khách hàng, mời họ mô tả trường hợp của mình cho nhóm, giống như trong phương pháp case clinic, để mọi người có thể cảm nhận được thực tại hiện tại. Phần này không nên quá 10 phút.
   
   
2. Dừng lại một chút, thực hành chánh niệm về cơ thể. Kết nối với cảm giác của cơ thể, đặc biệt là phần lưng – điều này đặc biệt quan trọng nếu thực hiện qua không gian ảo.
   
   
3. Người điều phối có thể nhắc cả nhóm: “Khi chúng ta bước vào không gian này, chúng ta buông bỏ các khái niệm về ‘nó nên là như thế nào’, hoặc ‘nó nên biến chuyển ra sao’ – chúng ta không biết trước câu trả lời. Chúng ta bước vào không gian mở với tâm trí cởi mở, và chúng ta hóa thân vào yếu tố mà ta đại diện trong hệ thống. Ta tạo một hình thể với cơ thể của mình để thể hiện phẩm chất của vai đó.”
   
   

Co-Sensing (Đồng cảm nhận)

1. Người điều phối đọc tên vai đầu tiên và giơ tấm thẻ đã ghi tên vai đó lên.
   
   
2. Từng người một, người trong vòng tròn sẽ đứng lên (hoặc giơ tay nếu qua video) và tình nguyện hóa thân vào vai đó. Chỉ dẫn duy nhất ở đây là: không chọn vai mà bạn đang đóng ngoài đời thực.
   
   
3. Người chơi cầm tấm thẻ có tên vai và dán nó lên áo sao cho người khác nhìn thấy – hoặc đổi tên hiển thị trên màn hình nếu qua video.
   
   
4. Nếu thực hiện trực tiếp, người chơi tìm một vị trí trong phòng và một hình thể thể hiện trải nghiệm của vai đó trong hệ thống. Mỗi người vào, tìm chỗ liên quan đến trung tâm, mép, và người khác. Họ có thể tự hỏi:
   
   
   • “Tôi lớn hay nhỏ?”
     
     
   • “Ở trung tâm hay bên rìa?”
     
     
   • “Tôi cảm thấy mạnh mẽ hay yếu đuối?”
     Họ hóa thân điều đó sao cho người khác có thể nhìn thấy. Lưu ý: không diễn kịch – hãy đồng cảm, đồng hóa và hóa thân vào vai. Nếu qua video, hãy đứng đủ xa để mọi người thấy toàn thân bạn.
     
     
5. Sau khi vào hình thể, người chơi nói một câu từ trải nghiệm đó, ở ngôi thứ nhất “Tôi…”. Người ghi chép sẽ ghi lại các câu này.
   
   
6. Sau đó, người điều phối gọi vai kế tiếp, và quá trình lặp lại cho đến khi tất cả vai được hóa thân.
   
   
7. Khi tất cả người chơi đã vào không gian, người điều phối mời bất kỳ ai cảm thấy cần điều chỉnh vị trí, cấp độ (đứng/ngồi/nằm) hoặc hướng nhìn để biểu đạt chính xác hơn thực tại hiện tại thì cứ làm vậy.
   
   
8. Những người giữ không gian rất quan trọng vì họ giữ không gian mà không phán xét.
9. Khi mọi người đã ổn định vị trí và hình thể → đây là Tượng số 1 – đại diện cho cảm nhận về thực tại hiện tại của hệ thống

Presencing (Hiện diện)

1. Người nhập vai buông bỏ bất kỳ ý tưởng nào về kết quả, và giữ trạng thái tĩnh lặng một lúc.
   
   
2. Một chuyển động nào đó sẽ xuất hiện từ bên trong tượng điêu khắc.
   
   

Crystallizing (Kết tinh)

‍

1. Tượng bắt đầu chuyển động và tiếp tục cho đến khi cơ thể xã hội (social body )dừng lại tại Tượng số 2. Toàn bộ quá trình này có thể mất khoảng 5 phút.
   
   
2. Từ Tượng 2, mỗi người nhập vainói tên vai của mình và một câu về trải nghiệm của họ. Người ghi chép có thể ghi lại.
   
   
3. Người điều phối có thể mời những người giữ không gian phát biểu một câu.
   

Đối thoại sáng tạo (Generative Dialogue)

Cả nhóm cùng phản tư về những gì đã trải qua. Mô tả hành trình từ Tượng 1 sang Tượng 2. Nhấn mạnh dữ liệu thực. Bạn đã quan sát, cảm nhận, hoặc làm gì?

Một số câu hỏi phản tư hữu ích:

• Chuyển động bắt đầu từ đâu trong Tượng 1?
  
  
• Khi nào Tượng bắt đầu thay đổi? Sự biến chuyển bắt nguồn từ đâu?
  
  
• Bạn nhận thấy điều gì về sự phát triển của sự chú ý của mình?
  
  
• Cảm nhận về Không gian – Thời gian – Bản thân – Người khác thay đổi như thế nào?
  
  
• Nếu hành trình từ Tượng 1 sang 2 là một bộ phim, bạn đặt tên là gì?
  

Bạn cũng có thể suy ngẫm về:

• Trải nghiệm của bạn là người nhập vai hoặc người giữ không gian như thế nào? Điều gì khiến bạn ngạc nhiên?
  
  
• Sự khác biệt chính giữa Tượng 1 (thực tại hiện tại) và Tượng 2 (thực tại tương lai) là gì? 3 điểm khác biệt lớn nhất là gì?
  
  
• Bạn sẽ làm gì tiếp theo sau trải nghiệm này?
  

Thoát vai

Trước khi kết thúc 4D Mapping, mời tất cả mọi người bước ra khỏi vai. Chúng tôi thấy hữu ích khi mỗi người âm thầm nói với bản thân rằng họ biết ơn cơ hội được hóa thân vào vai này, và rằng họ sẽ mang theo những bài học cần thiết, để lại phần còn lại.

Chú thích

Đọc thêm tài liệu hướng dẫn điều phối 4D System Mapping bằng tiếng anh tại đây

Bản dịch này được chuyển ngữ bởi Phương Bùi từ bản hướng dẫn 4D System Mapping bằng tiếng anh của Học Viện Presencing Insititute. Nếu bạn có cách dịch tốt hơn cho bản hướng dẫn quy trình 4D System Mapping, bạn có thể trao đổi với chúng tôi qua inbox Tròn Lành Play. Người dịch gợi ý bạn nên xem thêm các tài liệu tham khảo về 4D Mapping từ website Presencing Insititute và sách "Social Presencing Theater: The Art of Making a True Move" của cô Arawana Hayashi để hiểu rõ hơn về nguồn gốc của quy trình này.